Seyahat ya da iş amacıyla ülke dışına çıkmak isteyen bir Türk vatandaşının 15 TL'lik "Yurtdışı Çıkış Harcı"nı ödemesi gerekiyor. Ancak bu harcın alınması Anayasa'nın 23. maddesine aykırı. Yani bu harcın alınması için 2007 yılında çıkarılan 5597 No.'lu kanun Anayasa'ya rağmen çıkarılmış bir kanun.
Sercan Tezcanoğlu / CNNTurk.com
Bir ülke düşünün ki vatandaşı yurtdışına çıkmak istediğinde onlarca sorunla karşılaşıyor... Bunları aşıp çıksa bu kez de gittiği yerde bitmek bilmeyen meselelerle mücadele ediyor...
Izdıraplarla geçen bu süreç güzel ülkemiz Türkiye'nin güzel insanlarının kaderi mi? Hiç de değil...
Daha önce pasaport ve süre uzatma ücretlerinde diğer ülkelerle aramızdaki dudak uçuklatan cinsten farkları işlemiştik. "Kaz" olmadığımızı her şeyin farkında olduğumuzu belirtip yapılanları bir bir ortaya döktük.
Şimdi "kaz"ın bir başka ayağına dokunuyoruz. Bu ayağın adı "Yurtdışına Çıkış Harcı"... Bazıları ise buna "Yurdışına Çıkış Haracı" diyor.
Peki haklılar mı bu birileri? Nedir bu yurtdışına çıkış harcı ve neden yurtdışına çıkıyoruz diye para ödüyoruz.
Bu konuyla ilgili hukuki bilgiyi konuyla ilgili ısrarla çalışan Bahçeşehir Üniversitesi'nde Araştırma Görevlisi olan Serkan Köybaşı'dan aldık.
Daha önce bu konuyu Güncel Hukuk Dergisi ve Radikal gazetesinde gündeme getiren Serkan Köybaşı, "Yurtdışı Çıkış Harcı"nın Anayasal bir dayanağı olmadığını ve bu harcın hukuka aykırı olduğunu savunuyor.
"Yurtdışına çıkış harcı Anayasa'ya aykırı mı?"
Belirtilen yayın organlarında bu savunusunun hukuksal dayanaklarını detaylarıyla açıklayan Köybaşı o zaman "harç kalkmazsa bunun dava konusu" olabileceği uyarısını da yapmış.
Ancak 2009'a kadar bu konuda herhangi bir düzenleme yapılmayınca Köybaşı, "Yurtdışı çıkış harcı"nın kaldırılması için 6. Vergi Mahkemesi'nde dava açtı.
Halkın hakkını teslim edebilecek tek kuruluş Anayasa Mahkemesi
Dava sürdüğü için detaylarına giremiyoruz. Ancak süreç şöyle işleyecek. Eğer Mahkeme iddiayı ciddi bulursa dosya Anayasa Mahkemesi'ne gönderilecek ve Anayasa Mahkemesi de yurtdışı çıkış harcı alınmasını sağlayan kanunun Anayasa'ya uygunluğunu denetleyecek. Yani bu konudan mağdur olan halkın hakkını teslim edebilecek tek kuruluş Anayasa Mahkemesi.
Peki Serkan Köybaşı'nı "Yurdışı Çıkış Harcı"nın Anayasa'ya uygun olmadığı yönünde düşünmeye iten ne oldu?
Öncelikle 29 Haziran 2001'de çıkarılan "Yurtdışına Çıkışlardan Harç Alınması ve 4481 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun" ile KKTC hariç yurtdışına çıkışlarda 70 milyon TL (Bugünkü parayla 70 TL diyelim) harç alınması kararı alındı.
Bu kanunla alınan "Yurtdışı Çıkış Harcı"nın yasal dayanağı mevcuttu. Çünkü bu dönemde Anayasa'nın seyahat özgürlüğünü düzenleyen 23. maddesinde "Vatandaşın yurtdışına çıkma hürriyeti, ülkenin ekonomik durumu (...) sebebiyle sınırlanabilir" ibaresi yer alıyordu.
Ancak Anayasa'nın bu maddesi, 2001'in Ekim ayında değiştirildi (Değişik: 3.10.2001-4709/8 md.) ve ülkenin ekonomik durumu, vatandaşın yurtdışına çıkma hürriyetinin sınırlanması için bir neden olmaktan çıktı.
Şu anki nedenler sadece vatandaşlık ödevi ya da hakkınızda bir ceza soruşturması veya kovuşturması olması. Bunlardan başka bir nedenle vatandaşların yurtdışına gidişi engellenemez.
Ancak vatani görevi konusunda sorunu olmayan ve hakkında bir ceza soruşturması veya kovuşturması olmayan bir Türk vatandaşı olarak sınıra geldiğinizde size "Yurtdışı çıkış harcını yatırdın mı?" diye soruluyor.
Serkan Köybaşı bu durumun Anayasaya aykırılığını şöyle anlatıyor: "Harcı yatırdınız mı? sorusuna hayır derseniz, çıkamazsınız. Bu nedir? Seyahat özgürlüğüne bir engeldir. Anayasa'da dayanağı var mı? Yok."
Anayasa'ya aykırı kanun yapılır mı?
2007 yılında bu konuda yeni bir düzenlemeye gidiliyor ve 5597 No.'lu kanun çıkarılıyor. Bu kanunun birinci maddesinde "Türkiye Cumhuriyeti pasaportu ile yurt dışına çıkış yapanlardan çıkış başına 15 YTL harç alınır" deniliyor.
İşte Serkan Köybaşı'nın açtığı davanın dayandığı nokta da burası.
Köybaşı bunu şöyle anlatıyor: "Bugün uygulanan kanun 2007 tarihli bir kanun. Yani Anayasal dayanağın ortadan kalkmasından 6 sene sonra hazırlanmış bir düzenleme. İşte bu nedenle yurtdışı çıkış harcı alınmasına neden olan kanun, Anayasada bahsedilmeyen bir engel yaratarak Anayasaya aykırı hale gelmektedir. Bu nedenle iptal edilmelidir."
Hakkınızı nasıl arayacaksınız?
Serkan Köybaşı Anayasa'ya aykırı olarak yapılan bu kanunla alınan 15 TL'yi (15 TL'leri de diyebiliriz çünkü her çıkışınızda yeniden ödüyorsunuz) geri almak için ne yapılması gerektiğini de şöyle anlatıyor:
"Bu konuda vatandaşların haklarını araması maalesef oldukça uzun bir süreç gerektiriyor. 15 TL'lik yurtdışı çıkış harcını yatırmak istemezseniz yurtdışına çıkamaz ve mağdur olursunuz. Harcı yatırıp geri döndüğünüzde paranızı geri almak isterseniz 104 TL'lık dava harcını yatırarak dava açmanız gerekiyor. Vergi Mahkemesi'ne açacağınız bu davada harcın Anayasaya aykırı olduğunu iddia edip hakimi de iddianızın ciddi olduğu konusunda ikna etmeniz lazım. Benim izlediğim yol bu."
Serkan Köybaşı'nın açtığı dava olumlu sonuçlanırsa Anayasa Mahkemesi'nin kararı kanunu iptal edeceği için artık kimse harç ödemeyecek.
Ancak yalnızca Serkan Köybaşı ödediği 15 TL'lik harcı geri alabilecek. Parasını geri isteyen diğer vatandaşların şimdiye kadar ödedikleri harçları geri almak için teker teker dava açması gerekiyor. Üstelik 15 TL'yi geri alabilmek için 104 TL dava harcı ödemek zorundalar.
15 TL meselesi
Bu konuyla ilgili bazı itirazlar da mevcut. Kimileri "Önceden 70 TL ödüyorduk, şimdi 15 TL ödüyoruz" diye düşünüyor. Evet 15 TL, 70 TL'den daha az. Ancak unutulmaması gereken nokta Anayasal hakkınızı kullanıyorsunuz diye kimsenin sizden 1 kuruş bile almaya hakkı olmaması meselesi. 15 TL'yi 70 TL'ye nazaran yeğleyenlere şöyle bir örnek verelim: Zaten sizin olan tişörtünüz için sizden 15 TL para isteniyor. Tişört zaten sizin... Daha da kötüsü bu parayı vermezseniz kendi tişörtünüzü giyemeyeceğiniz söyleniyor.
Dünyada durum ne?
Diğer ülkelere baktığımızda bu tür harçların çok nadiren uygulandığını görüyoruz. Birçok ülke bu tür bir harç uygulaması yapmıyor. Fransa, İtalya, Almanya, Slovakya, Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve Polonya buna örnek olarak sayılabilecek ülkeler. Ancak örneğin Suriye'den çıkışlarda, yabancılar dahil herkesten 15 dolarlık bir harç alınıyor. İşin ilginci ise Suriye kendi vatandaşından bile 15 dolar harç alırken iki ülke arasındaki anlaşma uyarınca Türkler bu harcı ödemiyor.
Sercan Tezcanoğlu / CNNTurk.com
Bir ülke düşünün ki vatandaşı yurtdışına çıkmak istediğinde onlarca sorunla karşılaşıyor... Bunları aşıp çıksa bu kez de gittiği yerde bitmek bilmeyen meselelerle mücadele ediyor...
Izdıraplarla geçen bu süreç güzel ülkemiz Türkiye'nin güzel insanlarının kaderi mi? Hiç de değil...
Daha önce pasaport ve süre uzatma ücretlerinde diğer ülkelerle aramızdaki dudak uçuklatan cinsten farkları işlemiştik. "Kaz" olmadığımızı her şeyin farkında olduğumuzu belirtip yapılanları bir bir ortaya döktük.
Şimdi "kaz"ın bir başka ayağına dokunuyoruz. Bu ayağın adı "Yurtdışına Çıkış Harcı"... Bazıları ise buna "Yurdışına Çıkış Haracı" diyor.
Peki haklılar mı bu birileri? Nedir bu yurtdışına çıkış harcı ve neden yurtdışına çıkıyoruz diye para ödüyoruz.
Bu konuyla ilgili hukuki bilgiyi konuyla ilgili ısrarla çalışan Bahçeşehir Üniversitesi'nde Araştırma Görevlisi olan Serkan Köybaşı'dan aldık.
Daha önce bu konuyu Güncel Hukuk Dergisi ve Radikal gazetesinde gündeme getiren Serkan Köybaşı, "Yurtdışı Çıkış Harcı"nın Anayasal bir dayanağı olmadığını ve bu harcın hukuka aykırı olduğunu savunuyor.
"Yurtdışına çıkış harcı Anayasa'ya aykırı mı?"
Belirtilen yayın organlarında bu savunusunun hukuksal dayanaklarını detaylarıyla açıklayan Köybaşı o zaman "harç kalkmazsa bunun dava konusu" olabileceği uyarısını da yapmış.
Ancak 2009'a kadar bu konuda herhangi bir düzenleme yapılmayınca Köybaşı, "Yurtdışı çıkış harcı"nın kaldırılması için 6. Vergi Mahkemesi'nde dava açtı.
Halkın hakkını teslim edebilecek tek kuruluş Anayasa Mahkemesi
Dava sürdüğü için detaylarına giremiyoruz. Ancak süreç şöyle işleyecek. Eğer Mahkeme iddiayı ciddi bulursa dosya Anayasa Mahkemesi'ne gönderilecek ve Anayasa Mahkemesi de yurtdışı çıkış harcı alınmasını sağlayan kanunun Anayasa'ya uygunluğunu denetleyecek. Yani bu konudan mağdur olan halkın hakkını teslim edebilecek tek kuruluş Anayasa Mahkemesi.
Peki Serkan Köybaşı'nı "Yurdışı Çıkış Harcı"nın Anayasa'ya uygun olmadığı yönünde düşünmeye iten ne oldu?
Öncelikle 29 Haziran 2001'de çıkarılan "Yurtdışına Çıkışlardan Harç Alınması ve 4481 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun" ile KKTC hariç yurtdışına çıkışlarda 70 milyon TL (Bugünkü parayla 70 TL diyelim) harç alınması kararı alındı.
Bu kanunla alınan "Yurtdışı Çıkış Harcı"nın yasal dayanağı mevcuttu. Çünkü bu dönemde Anayasa'nın seyahat özgürlüğünü düzenleyen 23. maddesinde "Vatandaşın yurtdışına çıkma hürriyeti, ülkenin ekonomik durumu (...) sebebiyle sınırlanabilir" ibaresi yer alıyordu.
Ancak Anayasa'nın bu maddesi, 2001'in Ekim ayında değiştirildi (Değişik: 3.10.2001-4709/8 md.) ve ülkenin ekonomik durumu, vatandaşın yurtdışına çıkma hürriyetinin sınırlanması için bir neden olmaktan çıktı.
Şu anki nedenler sadece vatandaşlık ödevi ya da hakkınızda bir ceza soruşturması veya kovuşturması olması. Bunlardan başka bir nedenle vatandaşların yurtdışına gidişi engellenemez.
Ancak vatani görevi konusunda sorunu olmayan ve hakkında bir ceza soruşturması veya kovuşturması olmayan bir Türk vatandaşı olarak sınıra geldiğinizde size "Yurtdışı çıkış harcını yatırdın mı?" diye soruluyor.
Serkan Köybaşı bu durumun Anayasaya aykırılığını şöyle anlatıyor: "Harcı yatırdınız mı? sorusuna hayır derseniz, çıkamazsınız. Bu nedir? Seyahat özgürlüğüne bir engeldir. Anayasa'da dayanağı var mı? Yok."
Anayasa'ya aykırı kanun yapılır mı?
2007 yılında bu konuda yeni bir düzenlemeye gidiliyor ve 5597 No.'lu kanun çıkarılıyor. Bu kanunun birinci maddesinde "Türkiye Cumhuriyeti pasaportu ile yurt dışına çıkış yapanlardan çıkış başına 15 YTL harç alınır" deniliyor.
İşte Serkan Köybaşı'nın açtığı davanın dayandığı nokta da burası.
Köybaşı bunu şöyle anlatıyor: "Bugün uygulanan kanun 2007 tarihli bir kanun. Yani Anayasal dayanağın ortadan kalkmasından 6 sene sonra hazırlanmış bir düzenleme. İşte bu nedenle yurtdışı çıkış harcı alınmasına neden olan kanun, Anayasada bahsedilmeyen bir engel yaratarak Anayasaya aykırı hale gelmektedir. Bu nedenle iptal edilmelidir."
Hakkınızı nasıl arayacaksınız?
Serkan Köybaşı Anayasa'ya aykırı olarak yapılan bu kanunla alınan 15 TL'yi (15 TL'leri de diyebiliriz çünkü her çıkışınızda yeniden ödüyorsunuz) geri almak için ne yapılması gerektiğini de şöyle anlatıyor:
"Bu konuda vatandaşların haklarını araması maalesef oldukça uzun bir süreç gerektiriyor. 15 TL'lik yurtdışı çıkış harcını yatırmak istemezseniz yurtdışına çıkamaz ve mağdur olursunuz. Harcı yatırıp geri döndüğünüzde paranızı geri almak isterseniz 104 TL'lık dava harcını yatırarak dava açmanız gerekiyor. Vergi Mahkemesi'ne açacağınız bu davada harcın Anayasaya aykırı olduğunu iddia edip hakimi de iddianızın ciddi olduğu konusunda ikna etmeniz lazım. Benim izlediğim yol bu."
Serkan Köybaşı'nın açtığı dava olumlu sonuçlanırsa Anayasa Mahkemesi'nin kararı kanunu iptal edeceği için artık kimse harç ödemeyecek.
Ancak yalnızca Serkan Köybaşı ödediği 15 TL'lik harcı geri alabilecek. Parasını geri isteyen diğer vatandaşların şimdiye kadar ödedikleri harçları geri almak için teker teker dava açması gerekiyor. Üstelik 15 TL'yi geri alabilmek için 104 TL dava harcı ödemek zorundalar.
15 TL meselesi
Bu konuyla ilgili bazı itirazlar da mevcut. Kimileri "Önceden 70 TL ödüyorduk, şimdi 15 TL ödüyoruz" diye düşünüyor. Evet 15 TL, 70 TL'den daha az. Ancak unutulmaması gereken nokta Anayasal hakkınızı kullanıyorsunuz diye kimsenin sizden 1 kuruş bile almaya hakkı olmaması meselesi. 15 TL'yi 70 TL'ye nazaran yeğleyenlere şöyle bir örnek verelim: Zaten sizin olan tişörtünüz için sizden 15 TL para isteniyor. Tişört zaten sizin... Daha da kötüsü bu parayı vermezseniz kendi tişörtünüzü giyemeyeceğiniz söyleniyor.
Dünyada durum ne?
Diğer ülkelere baktığımızda bu tür harçların çok nadiren uygulandığını görüyoruz. Birçok ülke bu tür bir harç uygulaması yapmıyor. Fransa, İtalya, Almanya, Slovakya, Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve Polonya buna örnek olarak sayılabilecek ülkeler. Ancak örneğin Suriye'den çıkışlarda, yabancılar dahil herkesten 15 dolarlık bir harç alınıyor. İşin ilginci ise Suriye kendi vatandaşından bile 15 dolar harç alırken iki ülke arasındaki anlaşma uyarınca Türkler bu harcı ödemiyor.
